In 1602 werd de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) opgericht als een handelsonderneming. De VOC verhandelde via een netwerk van handelsposten goederen die in Europa met grote winsten konden worden verkocht. Hoewel de VOC een handelsonderneming was, had men de beschikking over oorlogsschepen en militairen.
In Nederland wordt op verschillende manieren aangekeken tegen de werkwijze van de VOC. Aan de ene staat de VOC symbool voor avontuur, ondernemerschap en welvaart. In 2006 zei de toenmalige Nederlandse. premier Balkenende in de Tweede kamer zelfs dat de VOC-mentaliteit terug zou moeten keren.
Aan de andere kant kan de handelswijze van de VOC rekenen op kritiek. De oorlogsschepen en militairen waren niet bedoeld om piraten af te schrikken, maar werden gebruikt om handelspartners onder druk te zetten. Een bekend voorbeeld is de strafexpeditie op de Banda eilanden. Omdat de plaatselijke vorst weigerde akkoord te gaan met de door de VOC voorgestelde handelsvoorwaarden werden duizenden bewoners werden in opdracht van de VOC vermoord en verdreven.
Ook wordt de VOC in verband gebracht met het begin van het Nederlands kolonialisme. De Nederlandse aanwezigheid in de Indische archipel was een lange periode van onderdrukking, uitbuiting en geweld waarvan vooral de inheemse bevolking het slachtoffer werd.
Volgens sommige wetenschappers heeft 400 jaar kolonialisme ook invloed op de wijze waarop in de huidige samenleving naar minderheden wordt gekeken. Hierover worden regelmatig felle debatten gevoerd tussen aanhangers en tegenstanders van dit idee.
Ondanks de schaduwzijden, vormt de VOC een inspiratiebron voor allerlei zaken. Zo bestaan er bijvoorbeeld naast VOC- bordspellen ook VOC-menu's in toeristische restaurants, een VOC -achtbaan in de Efteling en kunnen er VOC-boottochten gemaakt worden op het IJsselmeer.
In 2002 werd 400 jaar VOC op allerlei manieren gevierd. De VVV van Zeeland gaf spelmakers de opdracht om een bordspel over de VOC te ontwikkelen.
Het spel speelt zich af in de periode voordat de VOC werd opgericht. Er was toen sprake van een concurrentiestrijd tussen verschillende Hollandse en Zeeuwse compagnieën.
In het spel draait het enerzijds om het zo snel mogelijk vergaren van handelswaar, maar daarnaast is het van belang om namens Zeeland invloed uit te oefenen op de zetelverdeling van de Heren XVII, het bestuur van de VOC.
De viering werd in 2002 groots aangepakt met allerlei activiteiten en jubileumboeken. Over het algemeen werd het vooral een feest, waarbij een positief beeld van de VOC werd neergezet.
Tegengeluid kwam bijvoorbeeld van de Indonesische ambassadeur die een uitnodiging voor de officiële viering afwees.
tegeltje ter gelegenheid van 400 jaar VOC
Bekijk het spel VOC! (zoom ook in op het spel) en beantwoord de vragen.
1.Het spel is uitgegeven in opdracht van de Zeeuwse VVV. Verklaar waarom de VVV van Zeeland opdracht gaf tot de ontwikkeling van het spel.
2. Het spel heeft twee doelen. Welk doel is waarschijnlijk toegevoegd vanwege de opdrachtgever? Verklaar je antwoord.
Het enthousiasme voor de VOC was 10 jaar na het jubileum nog niet verdwenen. In 2012 werd het spel Batavia uitgegeven. 'Terug naar de glorietijden van de Gouden Eeuw' was de leus waarmee geadverteerd werd voor dit spel.
In het spel is het de bedoeling om zo snel mogelijk van Amsterdam naar Batavia te varen. Door tijdens je reis zoveel mogelijk kruiden en specerijen mee te nemen kun je punten en geld verdienen waarmee je een nieuw schip kunt bouwen: De Batavia. De speler die als eerste met de Batavia aanmeert in Batavia heeft gewonnen.
Het spel Batavia is ontwikkeld in samenwerking met Batavialand in Lelystad. Een onderdeel van dit museum is de Bataviawerf. Hier is een replica van het schip de Batavia gebouwd. Dit schip kan daar ook bezichtigd worden.
Op de website van Batavialand tref je de volgende tekst:
Waar Michiel de Ruyter en Cornelis Lely elkaar logisch ontmoeten als symbolen van en fundering voor de Nederlandse maatschappij en onze cultuur.
Bekijk het spel Batavia en lees de informatie over Batavialand.
3. Veel mensen worden enthousiast bij het zien oude zeilschepen. Geef een verklaring voor deze fascinatie?
4. Het spel Batavia werd door de uitgever aangeprezen met de leus ’Terug naar de glorietijden van de Gouden Eeuw’. Actiegroepen als ‘de Grauwe Eeuw’ denken anders over deze tijd. Hoe zullen leden van de Grauwe Eeuw reageren op dergelijke aanprijzing?
Lees de 'missie en visie' van Batavialand.
5. (*) In hoeverre zijn Michiel de Ruyter en Cornelis Lely symbolen voor de Nederlandse maatschappij en cultuur? Ben je het met deze uitspraak eens?
The Dutch East Indies is een spel dat verwijst naar de VOC. Toch wijkt dit spel qua speldoel behoorlijk af van de andere twee spellen.
Hoewel het spel Dutch East Indies heet, is op het spelbord de Indische archipel niet te zien. De spelers zijn in het spel vrij om zelf de kaart in te richten.
Het draait net als de andere spellen wel om de handel. In de archipel zijn meerdere handelsondernemingen actief. De verschillende ondernemingen kunnen elkaars lading veroveren.
De spelers drijven handel met inheemse bevolking. Dat is ook op de doos zien.
Er bestaat onder veel mensen een eenvoudig beeld van de handelswijze van de VOC: De VOC voer met schepen vanuit Amsterdam naar Batavia. Daar werden de specerijen en kruiden op het schip geladen en vervolgens voer het schip weer terug naar Amsterdam om de goederen met grote winsten te verkopen.
De praktijk was complexer. De VOC maakte deel uit van een groot handelsnetwerk in Azië waar verschillende spelers actief waren. Veel handelsverbindingen in Azië bestonden lang voordat de VOC daar actief werd.
Netwerken van ver voor de zeventiende eeuw
Bekijk het spel The Dutch East Indies en lees de tekst over handelsnetwerken.
6. Op de doos, maar ook in het spel is te zien dat het spel zich richt op een internationale doelgroep. Noem twee spelelementen waaruit dat blijkt.
7. Een Amerikaan die het spel speelt zal een andere spelervaring hebben dan een Brit, een Nederlander of een Franse speler. Leg dit uit aan de hand van het begrip standplaatsgebondenheid.
8. Zou er in Indonesië op dit moment ook belangstelling zijn voor dit spel? Geef een verklaring voor je antwoord.